ChatGPT – mối lo ngại về bản quyền và trách nhiệm pháp lý

ChatGPT, ứng dụng trò chuyện do OpenAI phát triển dựa trên trí tuệ nhân tạo, đang thu hút sự chú ý rộng rãi với khả năng tương tác ấn tượng của nó. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới từ Đại học California, Berkeley cho thấy ChatGPT có thể ghi nhớ và tái tạo các đoạn văn từ hàng trăm cuốn sách được bảo vệ bản quyền. Điều này nêu lên câu hỏi liệu ChatGPT có vi phạm bản quyền và ai sẽ chịu trách nhiệm pháp lý cho điều đó.

Cụ thể, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng ChatGPT và mô hình ngôn ngữ lớn tiền thân của nó là GPT-3 đã ghi nhớ nội dung của hơn 570 cuốn sách, bao gồm các tiểu thuyết nổi tiếng như Harry Potter, Dune và A Game of Thrones. Họ chỉ ra rằng ChatGPT trả lời chính xác hơn các câu hỏi liên quan đến những cuốn sách này do đã ghi nhớ chúng.

Mặc dù các nhà nghiên cứu không tuyên bố ChatGPT đã sao chép nguyên văn nội dung sách, khả năng ghi nhớ và tái tạo các đoạn văn giống hệt hoặc gần giống các đoạn văn được bảo vệ bản quyền vẫn đặt ra những lo ngại về pháp lý.

Theo giáo sư luật Tyler Ochoa, việc sao chép lượng lớn văn bản để đào tạo AI có thể được coi là hợp lý. Tuy nhiên, nếu đầu ra của AI quá giống với đầu vào được bảo vệ bản quyền, điều đó gần như chắc chắn vi phạm bản quyền.

Ông dự đoán sẽ có các vụ kiện nhắm vào các công ty AI như OpenAI, Google vì lý do này. Liệu chủ sở hữu mô hình hay người dùng cuối sẽ chịu trách nhiệm pháp lý còn phụ thuộc vào mức độ mà người dùng “khuyến khích” AI vi phạm bản quyền.

Vấn đề này tương tự như tranh cãi xung quanh các mô hình AI tạo hình ảnh. Một số nghệ sĩ đã kiện các công ty cung cấp dịch vụ AI vì cho rằng chúng đã đào tạo mô hình trên các tác phẩm được bảo vệ bản quyền mà không xin phép.

Liệu ChatGPT có thật sự vi phạm bản quyền?

Câu hỏi then chốt là liệu việc ChatGPT ghi nhớ và tái tạo các đoạn văn từ sách được bảo vệ bản quyền có cấu thành vi phạm bản quyền hay không.

Theo Luật bản quyền Hoa Kỳ, bản quyền bảo vệ các biểu hiện cụ thể chứ không phải ý tưởng. Do đó, để vi phạm bản quyền, phải sao chép một phần đáng kể tác phẩm gốc mà không cho phép.

Nếu ChatGPT chỉ ghi nhớ các ý tưởng và chi tiết cốt truyện của các cuốn sách rồi tổng hợp lại thành các đoạn văn mới, thì điều đó có thể không vi phạm bản quyền.

Tuy nhiên, nếu nó sao chép chính xác các đoạn văn đáng kể từ sách gốc mà không cho phép, thì rất có thể bị coi là xâm phạm bản quyền.

Vấn đề này còn phụ thuộc vào mức độ tương đồng giữa đầu ra của ChatGPT và văn bản gốc. Nếu quá giống, nó sẽ bị coi là đạo văn. Nhưng nếu chỉ giống sơ sơ thì có thể tránh bị kiện. Ranh giới giữa hai trường hợp này khá mờ nhạt.

Ai sẽ chịu trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm?

Nếu ChatGPT bị cho là vi phạm bản quyền, cả OpenAI và người dùng cuối đều có thể bị kiện. Tuy nhiên, trách nhiệm pháp lý có thể khác nhau.

OpenAI có thể bị coi là chịu trách nhiệm vì đã sử dụng trái phép các tác phẩm được bảo vệ để huấn luyện mô hình. Họ cũng có thể bị kiện vì đã phân phối mô hình mà họ biết hoặc có lý do để biết rằng nó sẽ được sử dụng để vi phạm bản quyền.

Trong khi đó, người dùng cuối chỉ chịu trách nhiệm nếu họ cố ý khuyến khích hoặc gây ra kết quả vi phạm bản quyền. Người dùng thông thường ít có nguy cơ bị kiện hơn, nhưng vẫn có thể xảy ra nếu họ lạm dụng mô hình.

Các giải pháp để giảm thiểu rủi ro pháp lý Để giảm thiểu nguy cơ bị kiện về vấn đề bản quyền, cả OpenAI và người dùng ChatGPT có thể áp dụng một số biện pháp như:

• OpenAI nên cân nhắc sử dụng ít dữ liệu có bản quyền hơn hoặc xin phép sử dụng chúng trong quá trình huấn luyện.
• Tăng cường giám sát và kiểm soát đầu ra của ChatGPT để hạn chế tái tạo nội dung vi phạm bản quyền.
• Người dùng nên tránh đặt các câu hỏi khuyến khích ChatGPT sao chép văn bản từ sách. Thay vào đó, hỏi các câu khái quát hơn.
• Người dùng không nên sử dụng đầu ra của ChatGPT cho mục đích thương mại mà không xem xét kỹ càng.

Quan điểm cá nhân

Theo quan điểm cá nhân tôi, vấn đề bản quyền với AI là vấn đề phức tạp, khó có lời giải chính xác. Cần cân bằng giữa khuyến khích sáng tạo và bảo vệ quyền lợi.

Tôi hy vọng OpenAI và các công ty AI khác sẽ chủ động hơn trong việc giải quyết vấn đề này thông qua tăng cường minh bạch hóa quá trình huấn luyện, kiểm soát chặt chẽ đầu ra, và tham vấn các bên liên quan.

Đồng thời, cơ quan nhà nước cũng cần cập nhật khung pháp lý cho phù hợp với trí tuệ nhân tạo. Luật bản quyền hiện hành chưa thực sự phù hợp với bối cảnh công nghệ mới.

Hy vọng các bên sẽ có thêm hiểu biết và thiện chí hơn để cùng nhau xây dựng môi trường pháp lý lành mạnh, khuyến khích đổi mới sáng tạo trên cơ sở tôn trọng quyền lợi của mọi người.